Status prawny wspólnoty gruntowej w Polsce
Loading...
Editors
Authors
Date
2023
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
INP PAN
ISBN
978-83-66300-80-4
978-83-66300-81-1
978-83-66300-81-1
DOI
10.5281/zenodo.8232305
Language
pl
Keywords
Abstract
Wspólnota gruntowa jest szczególnego rodzaju instytucją prawa rolnego, zbliżoną konstrukcyjnie do współwłasności, w częściach ułamkowych, wywodzącą się bezpośrednio ze średniowiecznej instytucji tzw. własności podzielonej według treści (dominium divisum). Jej istotą jest uprawnienie do udziału we wspólnym gruncie wspólnoty, które polega na korzystaniu z zaliczanych w jej poczet nieruchomości. Przysługuje ono osobom zamieszkującym, bądź posiadającym gospodarstwo rolne na obszarze położenia wspólnoty.
Geneza wspólnot gruntowych sięga czasów kształtowania się stosunków społeczno-gospodarczych w okresie średniowiecza. Doniosłe znaczenie pozycji prawnej i funkcji wspólnoty gruntowej ujawniło się dopiero po odrodzeniu polskiej państwowości w 1918 r. Złożone uwarunkowania unifikacji prawa na ziemiach polskich, podlegających dotąd władzy zaborców, doprowadziły do zróżnicowania stosunku ustawodawcy do wspólnot gruntowych w poszczególnych częściach II Rzeczypospolitej, co dodatkowo skomplikowało definiowanie ich statusu prawnego. W okresie powojennym, nacechowanym programowo kolektywistycznym podejściem do produkcji rolnej i niechęcią władzy do umacniania własności rolniczej, podjęto zadanie uregulowania problematyki, której geneza i charakter były silnie zakorzenione w instytucjach prawa prywatnego. Efektem tych działań była obecnie obowiązująca ustawa z dnia 29 czerwca 1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych, utrzymująca istnienie wspólnot gruntowych jako formy prostej kooperacji na wsi i wdrażania rolników do zespołowych form produkcji rolniczej.
W niniejszej monografii podjęto kompleksowe rozważania nad istotą wspólnoty gruntowej w świetle litery prawa, poglądów doktryny i judykatury oraz polityki realizacji uprawnień beneficjentów analizowanych regulacji. Celem głównym pracy było ustalenie statusu prawnego wspólnoty gruntowej i określenie pozycji tytułowej kategorii prawnej w polskiej doktrynie. W ramach prowadzonych badań dążono w szczególności do: identyfikacji podmiotów prawa własności nieruchomości zaliczanych w poczet wspólnoty gruntowej, wyjaśnienia charakteru prawnego uprawnień składających się na sposób korzystania z nieruchomości wspólnoty gruntowej przez osoby uprawnione do udziału we wspólnocie oraz scharakteryzowania prawnej więzi łączącej osoby uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej oraz spółki powołanej do sprawowania zarządu i zagospodarowania wspólnoty.
Zamierzeniem Autora monografii było ponadto osadzenie zawartych w niej rozważań w współczesnych społecznych prawnych i ekonomicznych realiach poprzez zbadanie związków regulacji prawnej wspólnot gruntowych z ich znaczeniem dla rolnictwa, które można by również ujmować jako problematykę socjotechniczną prawodawstwa z elementem polityki państwa. W powyższym zakresie Autor stawia hipotezę badawczą, iż wspólnoty gruntowe mogą w obecnym stanie legislacyjnym pełnić ważne dla współczesnego rolnictwa funkcje o charakterze prośrodowiskowym, społeczno-gospodarczym oraz kulturowym. Jako podstawę do prowadzonych rozważań przyjęto, że wspólnoty gruntowe poddawane były różnym regulacjom prawnym, co było przede wszystkim wynikiem dokonujących się stale pewnych przewartościowań celów stawianych przed wspólnotami, w zależności od poziomu industrializacji kraju, stopnia zamożności społeczeństwa czy struktury zawodowej ludności.
“The land communities” is a special type of agricultural law institution, similar in structure to fractional co-ownership, that derives directly from the mediaeval institution of divided property by substance (dominium divisum). Its essence is the entitlement to a share in the land of the community, which consists in the use of real estate counted as part of it, vested in persons residing in or owning an agricultural holding in the area where the community is located. The genesis of commons dates back to the formation of socioeconomic relations during the Middle Ages, but the momentous significance of their legal position and function became apparent only after the rebirth of Polish statehood in 1918. The complex conditions of unifying the law in the Polish lands previously subject to the partitioning powers led to different attitudes of the legislature towards commons in various parts of the Second Polish Republic (1918–1939), which further complicated the definition of their legal status. In the post-war period, which was characterised by a programmatic collectivist approach to agricultural production and a reluctance to strengthen agricultural property, the task was undertaken to regulate issues whose origins and character were strongly rooted in the institutions of private law. The result of these efforts was the current law of June 29, 1963 on the management of common lands, maintaining the existence of “land communities” as a form of simple rural cooperation and transforming farmers into collective forms of agricultural production. This monograph comprises a comprehensive overview of the essence of “land communities” in the light of the letter of the law, the views of doctrine and jurisprudence and the policy of implementing the rights of the beneficiaries of the regulations under study. The main goal of the work (the basic research task) was to establish the legal status of commons and to determine their legal position in the Polish doctrine. In particular, the research sought to 1) identify the subjects of the property rights of real estate included in commons, 2) clarify the legal nature of the powers comprising the use of commons’ real estate by those entitled to participate in the community and 3) characterise the legal bond linking those entitled to participate in the land communities and the organisation established to manage and develop the community. 288 An additional goal of the monograph was to embed its discussion in the social (legal and economic) realities of modern times by examining the relationship between the legal regulation of commons and their role for agriculture, which could also be framed as a social/technical issue of legislation with an element of state policy. In this regard, the research hypothesis was formed: common lands may perform important pro-environmental, socioeconomic and cultural functions for modern agriculture in the current legislative state. As a basis for the considerations, it was assumed that common lands were subjected to various legal regulations, primarily resulting from the constant re-evaluation of the goals set for communities, depending on the level of industrialisation of the country, the degree of wealth in society or the various professions and their proportions.
“The land communities” is a special type of agricultural law institution, similar in structure to fractional co-ownership, that derives directly from the mediaeval institution of divided property by substance (dominium divisum). Its essence is the entitlement to a share in the land of the community, which consists in the use of real estate counted as part of it, vested in persons residing in or owning an agricultural holding in the area where the community is located. The genesis of commons dates back to the formation of socioeconomic relations during the Middle Ages, but the momentous significance of their legal position and function became apparent only after the rebirth of Polish statehood in 1918. The complex conditions of unifying the law in the Polish lands previously subject to the partitioning powers led to different attitudes of the legislature towards commons in various parts of the Second Polish Republic (1918–1939), which further complicated the definition of their legal status. In the post-war period, which was characterised by a programmatic collectivist approach to agricultural production and a reluctance to strengthen agricultural property, the task was undertaken to regulate issues whose origins and character were strongly rooted in the institutions of private law. The result of these efforts was the current law of June 29, 1963 on the management of common lands, maintaining the existence of “land communities” as a form of simple rural cooperation and transforming farmers into collective forms of agricultural production. This monograph comprises a comprehensive overview of the essence of “land communities” in the light of the letter of the law, the views of doctrine and jurisprudence and the policy of implementing the rights of the beneficiaries of the regulations under study. The main goal of the work (the basic research task) was to establish the legal status of commons and to determine their legal position in the Polish doctrine. In particular, the research sought to 1) identify the subjects of the property rights of real estate included in commons, 2) clarify the legal nature of the powers comprising the use of commons’ real estate by those entitled to participate in the community and 3) characterise the legal bond linking those entitled to participate in the land communities and the organisation established to manage and develop the community. 288 An additional goal of the monograph was to embed its discussion in the social (legal and economic) realities of modern times by examining the relationship between the legal regulation of commons and their role for agriculture, which could also be framed as a social/technical issue of legislation with an element of state policy. In this regard, the research hypothesis was formed: common lands may perform important pro-environmental, socioeconomic and cultural functions for modern agriculture in the current legislative state. As a basis for the considerations, it was assumed that common lands were subjected to various legal regulations, primarily resulting from the constant re-evaluation of the goals set for communities, depending on the level of industrialisation of the country, the degree of wealth in society or the various professions and their proportions.
Description
Citation
K. Rudol, Status prawny wspólnoty gruntowej w Polsce, Warszawa 2023.
Table of content
<< s. 17-29 >>
Historia wspólnot gruntowych w Polsce
<< s. 31-58 >>
Funkcje wspólnot gruntowych we współczesnym rolnictwie
<< s. 59-102 >>
Charakter prawny wspólnoty gruntowej
<< s. 103-161 >>
Podmiotowy oraz przedmiotowy zakres wspólnoty gruntowej
<< s. 163-203 >>
Ustrój spółki do sprawowania zarządu i zagospodarowania wspólnoty gruntowej
<< s. 205-246 >>
Funkcjonowanie wspólnoty gruntowej
<< s. 247-250 >>
Zakończenie